Spondilolisteza ili klizanje pršljenova, je kao što sama reč spondilolisteza kaže, pršljen (na grčkom spondylos) koji klizi (olisthesis), odnosno klizanje ili pomeranje jednog pršljena u odnosu na drugi. Tipični simptomi kod klizanja pršljena su bolovi u leđima pri pokretu, naročito pri menjanju položaja. Nadalje dolazi i do bolova tokom spavanja. Pacijenti mogu i prilično tačno da odrede odakle bol dolazi.

Obično se javlja u nivou između četvrtog i petog lumbalnog pršljena, odnosno kod L4 na L5 i L5 na S1, a od stepena prema promeru iskliznuća pršljena, razlikujemo četiri stepena spondilolisteze, koji se mere u procentima. Spondiloza može biti urođena (kongenitalna), traumatska i degenerativna, a obično može da se izazove usled jake traume ili učestalih mikrotrauma u lumbalnom i vratnom delu, degenerativnih promena i sportskih povreda, na primer u teretani, kod nepravilnog dizanja tegova. Subjektivne smetnje u spondilolistezi nisu uvek karakteristične i u načelu se javljaju najčešće između 20 i 40 godine života

Uzroci spondilolisteze

Uzroci spondilolisteze su brojni, a neki od najčeščih su:

– Degenerativne promene (uznaprredovali degenerativni procesi u intervertebralnim zglobovima slabinskog dela kičme)

– Litičke (prirođene, kod nespajanja istmusa, traumatska)

– Frakture (akutni prelomi)

– Tumori kostiju

– Traumatske povrede

– Postoperatvini poremećaji

– Oboljenje nerava, diskus hernija i druge povrede lumbalne kičme

– Urođena kongenitalna spodilolisteza

Subjektivne smetnje u spondilolistezi nisu uvek karakteristične i u načelu se javljaju najčešće između 20 i 40 godine života. Spondilolisteza se obično javlja u nivou L4 na L5 i L5 na S1. Ovo oboljenje mogu izazvati jake traume ili učestale mikrotarume u lumbalnom i vratnom delu, degenerativne promene i sportske povrede, na primer u teretana, prilikom nepravilnog dizanja tegova.

 Simptomi klizanja kičmenog pršljena

Mogu se taksativno navesti bez opširnijeg objašnjavanja, osim ukoliko već imamo nešto od objašnjenja

Spondilolisteza može biti:

– Asimptomatska, kada pacijent obično ne oseća nikakve tegobe,

– Simptomatska, koja počinje sa jakim ili tupim bolom u leđima, koji se pojačava prilikom hodanja, a smiruje pri ležanju. Bol može biti sličan išijasu., širi se sedalni predeo, zadnji deo butine i listove. Može se, takođe, dogoditi da se naadi bola javljaju tokom hoda ili dugotrajnog stajanja, pri čemu mogu izazvati hramanje.

Bolovi tipični za spondilolistezu se prvi put javljaju u vreme intenzivnog rasta.

Kod prave spondilolisteze postoje dva glavna tipa klizanja kičmenog pršljena:

1. Učestali istmičnoo litički tip, kod koga koren luka pršljena ne srasta sa samim lukom. Ovakvo nesrastanje može biti obostrano ili jednostrano i najučestalije je, oko 80 do 85 %, kod 5. lumbalnog pršljena
2. Istmično displastični tip se, po pravilu, nalazi samo kod petoga lumbalnog pršljena i tu je prisutna elongacija takozvanog istmičnog dela bez prisutnog defekta kosti.

Dijagnostika spondilolisteze

Kako se ona prepoznaje, ustanovljava i ako je moguće spomenuti i objasniti procente u kojim može doći do klizanja i razlike u odnosu na to jer postoji upit “klizanje 25 posto pršljena”

Dijagnoza spondilolisteze se postavlja na osnvu:

• Anamneze
• Kliničke slike
• Kliničkog pregleda
• Rendenografije
• Kompjuterizovane tomografija
• Nuklearne magnetne rezonance i
• Mielograma

Uz nalaze na radiografiji, CT skeneru ili magnetnoj rezonanci, uz simptome kao što su trnjenje, gubitak senzibiliteta ili slabost u jednoj ili obe noge, gubitak funkcije creva i bešike, bol u leđima ili zadnjici tokom hoda, rotacije ili ekstenzije kičme, potvrđuje se dijagnoza spondilolisteza. Bol se pojačava pri kijanju ili kašljanju.

Spondilolisteza može biti:

1. Kongenitalna (urođena) – prisutna je od malena i češće se javlja kod žena
2. Traumatska spondilolisteza je retka i nastaje kao posledica akutnih preloma i
3. Degenerativna spondilolisteza se vezuje za stariju populaciju, koja obično nastaje kao posledica artritisa

Kod daljih degenerativnih promena u području diska dolazi do razvoja takozvanog klizanja pršljena, pa samim time dolazi i do pritiska na nervnu strukturu kod tipične spondilolisteze (L5 S1), do stenoze foramena (L5 S1), te kompromitacije nerva (L5).

Centralna stenoza spinalnog kanala je ekstremno retka kod ovog oblika klizanja pršljena. Za razliku od toga, treći oblik klizanja pršljena, takozvani degenerativni oblik, je najučestaliji u nivou L4 – L5, te uzrokuje centralnu stenozu spinalnog kanala i, posledično, kompromitovanje nervnih struktura sa razvojem takozvane klaudikacije spinalis. Takav pacijent ne može dugo da hoda već se kreće od izloga do izloga, na nemačkom Schaufensterkrankenheit, što u slobodnom prevodu znači: bolest izložbenih prozora.

Da bi se odredio stepen klizanja pršljena postoji takozvana skala po Meyerdingu. pri čemu poznajemo četiri stepena:

1. Prvi stepen, Mayerding I – do 25 % pripadajuće duljine pršljena
2. Drugi stepen, Mayerding II – od 25 do 50 % iskliznuća pršljenskog tela u odnosu na drugo pršljensko telo
3. Treći stepen, Mayerding III – od 50 do 75 % i
4. Četvrti stepen, Mayerding IV – iznad 75 % – najteža forma klizanja pršljena je takozvana spondiloptoza. Čime se označava potpuno skliznuo će pršljena te njegovo propadanje prema napred ispred donjeg pršljena

Koliko je opasna spondilolisteza

Koliko je opasna spondilolisteza i da li je svako klizanje pršljenova potrebno operativno zbrinuti? Odgovor na ovo pitanje nije jednostavan. Pre svega treba uzeti u obzir nekoliko važnih kriterijuma, i to:

1. Pod broj jedan kliničku sliku učestalost simptoma
2. Pod broj dva nestabilnost samog segmenta koje se najbolje vidi pri poređenju takozvane ležeće dijagnostike, najčešće magnetne rezonance ili skenera sa slikama u stajanju i takozvanim specijalnim funkcijskim slikama i
3. Pod broj tri – potrebno je analizirati dugoročnu prognozu pacijenta, kao i njegovo opšte stanje, te kvalitet same kosti 

Nakon sveobuhvatne analize sledi određivanje terapije, koja u većem broju slučajeva konzervativna. Kod akutne faze je važno da se smanji proces, kao i uzrok same upale (patološka pokretljivost segmenta), da se uzmu u obzir lokalne infiltracije sa lokalnim anestetikom i glukokortikosteroidima, terapija bola i propisivanje stabilizirajuće ortoze. Posle toga moguće je krenuti sa fizioterapijom ijačanjem pre svega core muskulature (trupne i trbušne muskulature).

Lečenje spondilolisteze

Lečenje spondilolisteze je u osnovi operativno. Tek u ranim fazama bolesti ili u slučaju degenerativne spondilolisteze gde je vodeći simptom bol u lumbagu, lečenje može biti bez klasičnog operativnog zahvata, minimalno-invazivnim procedurama.

Ipak, ukoliko je spondilolisteza asimptomatična, njeno aktivno lečenje nije potrebno. Kod težih oblika ovog oboljenja terapija obuhvata više metoda za tretiranje, kao što su:

• Opšte mere lečenja – redukcija telesne težine, dovoljan broj sati odmora tokom dana, pravilno držanje tela tokom podizanja i nošenja tereta…
• Rasterećenje kičme – nošenje midera
• Fizikalna i konzervativna terapija / Hirurška intervencija – indikovano za bolne spondilolisteze s neurološkim ispadima, najčešće kod pacijenata u starijem životnom dobu

Operacija spondilolisteze”

Ako konzervativna terapija ne pokaže rezultate, te je prisutno neurološko oštećenje ili ono preti, potrebno je pristupiti operativnom rešavanju problema. Operativni zahvat kod spondilolisteze gotovo uvek uključuje stabilizaciju kičme ugradnjom implantata – vijaka i tankih šipki.

Postoji nekoliko operativnih tehnika koji se primenjuju kod spondilolisteze u odnosu na sam tip spondilolisteze.

– U početnom stadijumu, kod litične spondilolisteze, moguće je primeniti takozvani pars repair, odnosno osteosintezu samog defekta bez spondilodeza, odnosno blokiranja pokretnog segmenta.

– Ukoliko je već došlo do razvoja klizanje pršljena (Mayerding I), nije više moguće da se izbegne spondilodeza. Spondilozu je moguće uraditi sa nekoliko različitih pristupa i tehnika: PLIF, TLIF, ALIF, ORIF…  Sam odabir tehnike zavisi od životne dobi i anatomskih sposobnosti, i kao takav podleže obavezno individualnoj analizi i savetovanju. Navedene tehnike pokazuju vrlo sličan dugotrajan rezultat u uporednoj analizi.

Operativni cilj jeste repozicija klizajućih pršljenova i, pre svega, njegova trajna stabilizacija uz oslobađanje kompromitovanih nervnih struktura.